System emerytalny w Polsce składa się z 3 filarów, ta informacja już na dobre zakotwiczyła się w pamięci Polaków. Cóż to jednak oznacza? Czym są te filary? Aby dowiedzieć się więcej przeczytaj poniższy tekst.

Nowy „filarowy” system

Aktualny kształt systemu emerytalnego w Polsce został ustalony podczas reformy w 1999 roku. W starym systemie emerytura zależała wyłącznie od stażu pracy oraz pewnych przyjętych przez rząd wskaźników. Główną wadą tego systemu, zwanego repartycyjnym, było to, że w całości opierał się on na umowie międzypokoleniowej, tzn. że emerytury były finansowane ze składek wpłacanych przez osoby aktualnie pracujące. Taki sposób wypłacania emerytur doprowadziłby w niedługim czasie do kryzysu finansów publicznych, gdyż liczba Polaków w wieku produkcyjnym (czyli tych, którzy osiągają dochody z pracy i płacą podatki) wciąż maleje, zwiększa się za to liczba osób uprawnionych do otrzymywania świadczeń emerytalnych. Proces ten, zwany starzeniem się społeczeństw, występuje obecnie w większości rozwiniętych państw na świecie.

Aby zapobiec kryzysowi finansów publicznych, wprowadzono system emerytalny złożony z trzech filarów, z których tylko pierwszy oparty jest na umowie międzypokoleniowej. Pozostałe dwa to systemy kapitałowe, w których składka gromadzona jest na indywidualnych kontach oraz inwestowana przez specjalistów. Z kolei wysokość emerytury zależy przede wszystkim od tego, jak wiele pieniędzy osoba zgromadzi na swoim rachunku. System ten zachęca więc Polaków do odkładania pieniędzy na emeryturę, ponieważ mocno widoczny jest związek pomiędzy wysokością składki opłacanej, a wysokością świadczenia, które obywatel otrzyma w wieku emerytalnym.

Dla przykładu, jeśli przez 30 lat będziesz odkładać miesięcznie po 50 zł, to (przy założeniu 7–procentowej rocznej stopy zwrotu) to na koniec tego okresu otrzymasz 60 998,55 zł. Jeśli zaś będziesz odkładać po 100 zł to Twój kapitał wyniesie 121 997,10 zł, czyli będzie 2 razy większy, a to oznacza że emerytura również będzie dwukrotnie wyższa

I filar

Poza wprowadzeniem dwóch kapitałowych filarów, zreformowano również filar pierwszy. Mechanizm jego działania nie uległ wprawdzie zmianom, nadal jest to system repartycyjny, ale teraz każdy z nas ma założone w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych własne, wirtualne konto. Oznacza to, że pomimo iż Twoje składki przeznaczane są na wypłatę świadczeń obecnym emerytom, to ZUS „zapisuje”, ile uzbierałeś przez lata pracy. Każdego roku składka jest również waloryzowana, czyli mnożona przez wskaźnik ustalany przez Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej. W 2010 roku wskaźnik waloryzacji wynosił 104,62% procent. To oznacza, że składki zapisane na Twoim koncie w ZUS zostały automatycznie podniesione o 4,62 procent. Po przejściu na emeryturę zgromadzone środki będą Ci wypłacane w postaci comiesięcznego świadczenia.

Skąd się biorą składki na naszym koncie w ZUS? Wpłaca je tam Twój pracodawca. Ich wysokość jest uregulowana ustawą i wynosi 19,52 procent wynagrodzenia brutto. Połowę z tej sumy dokłada pracodawca, a druga połowa jest potrącana z Twojej pensji. Kwota ta nie jest jednak przekazywana w całości na konto w ZUS. Zasilone zostaje ono kwotą równą 12,22 procent wynagrodzenia. Pozostała część składki, czyli 7,30 procent wędruje do drugiego filaru systemu ubezpieczeniowego, czyli tzw. otwartych funduszy emerytalnych.

II filar

Każdy, kto podejmuje pracę na podstawie umowy o pracę, ma obowiązek przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego w ciągu 7 dni od podpisania umowy. Jeśli tego nie zrobi, zostanie przydzielony do losowo wybranego funduszu, przy czym z losowania wyłączone są największe fundusze. Biorą w nim natomiast udział te fundusze, które w ostatnim czasie osiągały wyniki inwestycyjne powyżej średniej dla wszystkich OFE.

Otwarte fundusze emerytalne działają na podobnej zasadzie jak fundusze inwestycyjne. Za nasze składki kupowane są jednostki uczestnictwa, których wartość w kolejnych okresach zmienia się. Zazwyczaj wartość ta umiarkowanie wzrasta, gdyż OFE muszą – ze względu na ograniczenia ustawowe – stosować bezpieczną strategię inwestycyjną, zapewniającą stałe aczkolwiek umiarkowane zyski. To jednak, jak szybko zwiększa się wartość naszego kapitału zależy od umiejętności osób nim zarządzającymi oraz sytuacji na rynku finansowym.

III filar

III filar podobny jest do drugiego. Tutaj również wpłaca się składkę na indywidualne konto, a następnie jest ona pomnażana zgodnie z zasadami rynku finansowego. Na trzeci filar ubezpieczeń składają się pracownicze programy emerytalne (PPE) oraz indywidualne konta emerytalne (IKE). Oszczędzanie w nich jest dobrowolne i ma stanowić dodatek do emerytury wypłacanej z obowiązkowych filarów.

Możliwości oszczędzania w ramach III filaru są bardzo zróżnicowane. W ramach PPE pracodawca może np. wykupić pracownikom grupowe ubezpieczenie na życie albo odprowadzać ich składki do funduszu inwestycyjnego. IKE jest jeszcze bardziej zróżnicowane, może być zarówno lokatą jak i funduszem lub polisą ubezpieczeniową. Wszystkie te instrumenty łączy to, że są zyski z nich zwolnione są z 19–procentowego tzw. podatku Belki. Oczywiście tylko wtedy, gdy będziesz z nich korzystać po osiągnięciu wieku emerytalnego. Filar ten, choć teoretycznie nieobowiązkowy, właściwie staje się obowiązkowy, jeśli chcesz na emeryturze utrzymać obecny poziom życia. Według niektórych wyliczeń, emerytura z dwóch pierwszych filarów wyniesie jedynie 50 procent ostatniego wynagrodzenia. Aby nieco podwyższyć tę kwotę, powinieneś oszczędzać również w III filarze.

Więcej szczegółów na temat II i III filaru możesz znaleźć w kolejnych tekstach w zakładce Emerytura.

Podsumowując, polski system emerytalny jest obecnie bardzo zróżnicowany i pozwala na sporą dowolność w decydowaniu o tym, jak ma być lokowana Twoja składka. Jest to częściowo możliwe w II filarze poprzez wybór OFE, a III filar daje już pełną dowolność. Daje Ci to większą kontrolę nad pieniędzmi, ale również nakłada na Ciebie większą odpowiedzialność. Jeśli w wieku 60 lub 65 lat nie będziesz zadowolony z wysokości wypłacanego świadczenia, to winić powinieneś przede wszystkim siebie. Pamiętaj, Twoja przyszłość zależy od Twojej odpowiedzialności! Zacznij myśleć o emeryturze już teraz!

Więcej informacji na www.zrozumfinanse.pl